Tác phẩm (tên tiếng Anh The City and Its Uncertain Walls) là cuốn sách mới nhất của Haruki Murakami, phát hành bản tiếng Việt đầu tháng 10. Tiểu thuyết gồm hai mạch truyện đan xen, một thuộc về đời thực, nơi còn lại diễn ra trong thành phố tưởng tượng, bao quanh là những bức tường cao vút. Con người muốn bước vào đó phải từ bỏ "cái bóng" của họ, biểu tượng cho linh hồn và nỗi đau.
Bìa "Thành phố và những bức tường bất định". Sách 538 trang, do Uyên Thiểm dịch, Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn liên kết ấn hành. Ảnh: Nhã Nam
Nhân vật chính là chàng trai 17 tuổi, anh gặp một cô gái 16 tuổi trong cuộc thi viết luận. Họ nhanh chóng đồng cảm vì cùng mang những tổn thương và nỗi hoang mang về tương lai. Mỗi lần gặp nhau, họ tưởng tượng về một thành phố kỳ lạ. Một ngày, cô gái nói mình chỉ là cái bóng của thân xác đang sống trong thành phố ấy, có thể biến mất bất cứ lúc nào. Sau khi mất liên lạc, chàng trai quyết định tìm đến nơi đó, trải qua những trải nghiệm siêu thực rồi bị buộc phải quay về đời thực.
Trở lại cuộc sống, anh trở thành giám đốc thư viện ở vùng đất xa xôi, nơi anh liên tục gặp những người đến từ "thành phố" kia, như một linh hồn lạc lối, một cậu bé mang nhiều tổn thương muốn tìm đến đó để trút bỏ sầu đau. Cũng như nhiều nhân vật khác trong văn chương Murakami, họ đều cô độc, lầm lũi giữa đô thị rộng lớn, là những người trẻ không thấy tương lai, hay những người trưởng thành đánh mất điều gì đó và đi tìm lại bản thân.
Trong sự chán chường và tuyệt vọng, họ hướng đến một thế giới nơi không còn sợ hãi hay đau buồn. Nhưng để đến đó, họ phải từ bỏ những tổn thương sâu kín nhất. Murakami khơi gợi câu hỏi: liệu con người có dám buông bỏ quá khứ và những vết thương cũ để tái sinh thành phiên bản mới?
Mỗi nhân vật có lựa chọn riêng, nhưng điểm chung là sự hoài nghi. Họ giằng co giữa hai thế giới: nên đến với thành phố mới để quên đau khổ, hay trở về thực tại khốn khổ nhưng vẫn giữ được linh hồn? Cuối cùng, chàng trai 17 tuổi đối diện nỗi sợ và chọn ở lại vì tình yêu. Bức tường của thành phố trở nên "bất định", ẩn dụ cho tâm trí con người. Đó là những giới hạn vô hình mà ta tự dựng lên khi sợ hãi, nghi ngờ hay tổn thương. Nó tồn tại vì con người mang nỗi hoang mang, và chỉ khi dám đối diện nỗi sợ, ta mới có thể phá bỏ bức tường ấy để tìm thấy tự do và bản ngã thật sự.
Tác phẩm trở thành hiện tượng xuất bản ở Nhật, bán hơn 300.000 bản trong tuần đầu tiên và nhận được nhiều phản hồi tích cực từ giới phê bình lẫn bạn đọc quốc tế. Kirkus Reviews nhận xét xem đây là cuốn tiểu thuyết "chín muồi nhất" của ông, mang dáng dấp một truyện ngụ ngôn đan xen giữa thực và mộng. Mặt khác, trang The Guardian cho rằng tác phẩm không thật sự đổi mới, chỉ đơn giản là kéo dài những gì Murakami đã viết trước đây.
Nội dung tiểu thuyết phát triển từ truyện ngắn Thành phố, và những bức tường không chắc chắn (tên gọi chỉ khác nhau dấu phẩy) của ông, đăng trên tạp chí Bungakukai năm 1980. Sau khi đọc lại, ông không hài lòng và loại bỏ khỏi các tuyển tập. 5 năm sau, ông quay lại với ý tưởng này để xây dựng tiểu thuyết Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và nơi tận cùng thế giới (1985), tác phẩm giúp ông nhận giải Tanizaki và được nhà văn Oe Kenzaburo - đoạt giải Nobel Văn học năm 1994 - khen ngợi.
Tuy vậy, Murakami cho rằng cuốn tiểu thuyết năm 1985 vẫn chưa thể hiện hết những gì ông muốn nói. Ông từng nói ở giai đoạn đầu sự nghiệp, bản thân chưa đủ trải nghiệm và chiều sâu để lý giải những vấn đề phức tạp mà câu chuyện đặt ra. Sau hơn bốn thập niên cầm bút, ông quay lại viết lại chủ đề cũ như một cách hoàn thiện điều còn dang dở, thực hiện trong gần ba năm đại dịch, hoàn thành hồi tháng 12/2022.
Nhà văn Haruki Murakami. Ảnh: The Guardian
Theo Madame Figaro, tác phẩm ra đời sau những suy nghĩ, chiêm nghiệm của Murakami về ý nghĩa của những bức tường. Nhà văn cho rằng tường có nhiều loại, tường giữa ý thức và vô thức, tường trong hiện tại và ảo ảnh hay những bức tường để ngăn cách xã hội, như Bức tường Berlin. Murakami suy nghĩ nhiều về sự tồn tại của chúng, cho rằng tường vách có thể có ý nghĩa và mục đích khác nhau, phụ thuộc vào người bên trong nó.
Nhà văn cho rằng dòng chảy của lịch sử đã đổi. Thế giới trở nên bất ổn, nhiều người nảy sinh tâm lý tìm đến một vùng đất nhỏ bé, tuyệt giao với thế giới bên ngoài. Vùng đất đó có thể tốt đẹp, có thể bất lợi, nhưng ông cho rằng dù thế nào, giao lưu và đối thoại với "thế giới bên ngoài" vô cùng quan trọng.
Haruki Murakami, 76 tuổi, là một trong những nhà văn Nhật Bản được yêu thích nhất thế giới. Văn chương Murakami nổi bật với việc khắc họa những con người cô độc giữa thế giới hiện đại, kết hợp giữa hiện thực và huyền ảo, âm nhạc và triết học. Ông có nhiều cuốn sách tiêu biểu như Phía Nam biên giới, phía Tây mặt trời (1992), Kafka bên bờ biển (2002), 1Q84 (2009). Sau khi nổi tiếng với Rừng Na Uy ở tuổi 38, sách của ông được miêu tả như "văn hóa đại chúng" vì tạo ra cơn sốt khắp Nhật Bản và thế giới.
Các tác phẩm của ông được dịch ra hơn 50 ngôn ngữ, bán hàng triệu bản toàn cầu. Ông nhận Jerusalem Prize - giải dành cho các tác giả viết về tự do, hòa bình, vấn đề xã hội năm 2007. Với sức viết bền bỉ, nhà văn được trao giải thưởng lớn của Tây Ban Nha Princess of Asturias ở hạng mục văn chương vào tháng 5/2023. Ông cũng là dịch giả, chuyển ngữ nhiều tác phẩm văn học quốc tế sang tiếng Nhật.
Tuấn Anh